تشخیص سرطان: روش‌ها و روندها

پیش از بررسی روش‌های تشخیص سرطان، مهم است که بدانیم چگونه سرطان از رشد غیر طبیعی سلول‌ها در بدن انسان شروع می‌شود. این بیماری می‌تواند از هر نقطه‌ای در بدن شما شروع شود که تریلیون‌ها سلول در آنجا وجود دارند. اغلب سرطان‌ها تومورهای جامدی تشکیل می‌دهند که به شکل توده‌های بافتی ظاهر می‌شوند، و سرطان‌های بدخیم می‌توانند به بافت‌های مجاور گسترش یابند و تومورهای ثانویه ایجاد کنند. بنابراین، تشخیص زودهنگام سرطان و شروع به درمان می‌تواند در پیشگیری از گسترش بیماری بسیار مؤثر باشد.

سرطان یک مجموعه از بیماری‌ها است که ناشی از رشد غیر طبیعی سلول‌ها است. در همه انواع سرطان، برخی از سلول‌های بدن بدون توقف تقسیم می‌شوند و به بافت‌های اطراف گسترش می‌یابند.

هیچ آزمایشی وجود ندارد که به تنهایی بتواند سرطان را به طور دقیق تشخیص دهد. تشخیص این بیماری نیاز به معاینات جسمی، آزمایش‌های فیزیکی، و بررسی تاریخچه پزشکی و وضعیت فیزیکی فرد دارد. برای تأیید یا رد وجود بیماری، نظارت بر روند بیماری، و برنامه‌ریزی و ارزیابی درمان‌های موثر، آزمایش‌های تشخیصی گسترده‌ای صورت می‌گیرد. در ادامه، به توضیح مختصری از هر یک از این روش‌ها خواهیم پرداخت.

 روش‌های تشخیص سرطان

تشخیص بیماری سرطان از طریق انجام مجموعه‌ای از روش‌های پیچیده و متنوع صورت می‌گیرد. این روش‌ها شامل مواردی نظیر عکس‌برداری، آزمایش‌های آزمایشگاهی، نمونه‌برداری از تومور، آندوسکوپی، جراحی و آزمایش‌های ژنتیک است.

 تست‌های آزمایشگاهی:

تست‌های آزمایشگاهی شامل تحلیل خون، ادرار و سایر نمونه‌های بدن می‌شود. این آزمایش‌ها به دسته‌بندی سلول‌ها و شناسایی مارکرهای بیولوژیکی که با وجود سرطان مرتبط هستند، کمک می‌کنند.

 عکس‌برداری تشخیصی:

عکس‌برداری تشخیصی شامل روش‌هایی مانند رادیوگرافی، سونوگرافی، ماموگرافی، توموگرافی و اسکن‌های مغناطیسی (MRI) و کامپیوتری (CT) است. این روش‌ها اطلاعات بیشتری از نقاط مختلف بدن فراهم می‌کنند و به تشخیص سرطان کمک می‌کنند.

 آندوسکوپی:

آندوسکوپی فرآیندی است که در آن از طریق مجهزکردن یک اندوسکوپ (یک لوله با نور و دوربین) به بدن فرد، داخل اعضا و اندام‌های داخلی بررسی می‌شود. این روش برای تشخیص سرطان‌های داخلی مفید است.

 آزمایش‌های ژنتیک:

آزمایش‌های ژنتیک به تحلیل ژنوم فرد برای شناسایی تغییرات ژنتیکی که با سرطان مرتبط هستند، می‌پردازند.

 نمونه‌برداری تومورها:

این روش شامل جمع‌آوری نمونه‌های بافت یا سلولی از تومور یا منطقه مشکوک در بدن فرد می‌شود و این نمونه‌ها سپس برای بررسی‌های مختلف آزمایشگاهی ارسال می‌شوند.

 انواع تست‌های آزمایشگاهی برای تشخیص سرطان

تست‌های آزمایشگاهی در تشخیص سرطان نقش بسیار حیاتی دارند. این تست‌ها بر اساس شیمی بالینی یا آسیب‌شناسی شیمیایی، فرآیندهای شیمیایی را برای اندازه‌گیری سطح مولفه‌های شیمیایی در بافت‌ها و مایعات بدن استفاده می‌کنند.

آزمایش خون:

این آزمایش شامل بررسی مولفه‌های مختلف خون مانند سلول‌های قرمز، سلول‌های سفید، و پلاکت‌ها است. تغییرات در این مولفه‌ها می‌تواند نشانگر وجود سرطان یا مشکلات دیگر در بدن باشد.

CBC یا شمارش سلول‌های خون:

این تست برای اندازه‌گیری تعداد و نسبت سلول‌های خون مانند سلول‌های قرمز، سلول‌های سفید و پلاکت‌ها استفاده می‌شود.

 آزمایش کامل ادرار:

این آزمایش برای بررسی مواد شیمیایی موجود در ادرار استفاده می‌شود که می‌توانند نشانگر مسائل مختلف سلامتی از جمله سرطان باشند.

 تومور مارکرها:

این تست‌ها به اندازه‌گیری سطح مواد مخصوصی که توسط تومور تولید می‌شوند و در خون یا ادرار مشاهده می‌شوند، می‌پردازند. افزایش در این مواد می‌تواند به عنوان نشانه‌ای برای وجود تومور یا برای پیگیری درمان استفاده شود.

عکس‌برداری برای تشخیص سرطان

با پیشرفت تکنولوژی و ابزارهای جدید، رادیولوژی تشخیصی بهبود یافته و توانایی بهتری در تشخیص سرطان و جلوگیری از جراحی‌های غیرضروری ارائه می‌دهد. رادیولوژی در واقع فرآیند تولید تصاویر از اعضا و اندام‌های بدن است. این روش برای تشخیص تومورها و ناهنجاری‌های دیگر بکار می‌رود تا بتواند وجود بیماری را شناسایی کرده و اثربخشی درمان را ارزیابی کند. همچنین، عکس‌برداری ممکن است در هنگام انجام نمونه‌برداری و دیگر روش‌های جراحی نیز مورد استفاده قرار گیرد.

انواع عکس‌برداری برای تشخیص سرطان:

1. عکس‌برداری Transmission:

   در این روش، اشعه‌های X از بدن عبور می‌کنند و پس از این که به بافت‌ها برخورد می‌کنند، تصاویر تشکیل می‌شود. این روش به‌طور گسترده برای تشخیص سرطان استفاده می‌شود.

2. عکس‌برداری Reflection:

   در این روش، اشعه‌های X یا نور مستقیم به بافت‌ها فرستاده می‌شود و سپس تابش بازتابی از آنها برای ایجاد تصویر استفاده می‌شود.

3. عکس‌برداری Emission:

   در این روش، مواد خاصی که به تومورها متصل شده‌اند، مواد پرتوزا را تولید می‌کنند که سپس از آنها تصویربرداری می‌شود.

هر یک از این روش‌ها، مزایا و محدودیت‌های خود را دارند و از طریق مجموعه‌ای از تصاویر، پزشک می‌تواند به تشخیص دقیق‌تری از وضعیت سلامت بیمار برسد.

عکس‌برداری Transmission

عکس‌برداری Transmission یکی از روش‌های مهم در دامنه رادیولوژی است که از اشعه ایکس، CT Scan و فلوروسکوپی برای تولید تصاویر استفاده می‌کند. در این روش، یک پرتو فوتون با انرژی بالا از بدن فرد مورد بررسی عبور می‌کند. این پرتو به سرعت از بافت‌های با تراکم کم مثل ترشحات مایع، خون و چربی عبور می‌کند و ناحیه‌ای تیره را روی فیلم اشعه ایکس ایجاد می‌کند. اما بافت‌های عضلانی و پیوندی مانند رباط‌ها، تاندون‌ها و غضروف به رنگ خاکستری نمایان می‌شوند و استخوان‌ها به رنگ سفید نشان داده می‌شوند.

روش‌های زیر به عنوان نمونه‌هایی از عکس‌برداری Transmission مطرح هستند:

• اشعه ایکس
• CT Scan (اسکن توموگرافی کامپیوتری)
• اسکن استخوان
• لنفانژیوگرام
• ماموگرافی

عکس‌برداری Reflection

در عکس‌برداری Reflection، از امواج صوتی با فرکانس بالا برای تولید تصاویر از بخش‌ها و ارگان‌های بدن استفاده می‌شود. این امواج صوتی از طریق بدن عبور کرده و بسته به تراکم بافت‌ها، با سرعت‌های مختلف انتقال می‌یابند. سپس امواج صوتی به یک کامپیوتر ارسال می‌شوند تا تحلیل شوند و تصویری دقیق از ساختار بدن نمایش داده شود.

این روش عموماً برای تشخیص مواردی مانند تشخیص جنین در دوره بارداری، امراض متفاوت ارگان‌ها، و یا بررسی انواع ضایعات و تغییرات در بافت‌ها استفاده می‌شود. به واسطه دقت بالا و قابلیت تصویربرداری در عمق‌های مختلف بدن، عکس‌برداری Reflection به عنوان یکی از روش‌های معمول تشخیصی در پزشکی به شمار می‌آید.

تصویربرداری Emission

در تصویربرداری Emission، ذرات هسته‌ای یا انرژی مغناطیسی توسط دستگاه اسکنر شناسایی شده و سپس توسط کامپیوتر تجزیه و تحلیل می‌شوند تا تصویری از ساختار یا ارگان‌های بدن تولید شود. این روش به طور عمده برای تشخیص بیماری‌ها و بررسی وضعیت سلامتی از طریق استفاده از مواد هسته‌ای استفاده می‌شود که به بدن تزریق می‌شوند.

درمان‌های هسته‌ای نیز از انتشار ذرات هسته‌ای از مواد هسته‌ای استفاده می‌کنند که برای درمان بیماری‌های خاص وارد بدن می‌شوند. در تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (MRI)، از امواج رادیویی و یک میدان مغناطیسی قوی استفاده می‌شود. این میدان مغناطیسی باعث می‌شود که سلول‌ها فرکانس‌های رادیویی خود را انتشار دهند و تصویری دقیق از بافت‌ها و ارگان‌های بدن تولید شود.

آندوسکوپی برای تشخیص سرطان

آندوسکوپ یک ابزار پزشکی است که شامل یک لوله کوچک انعطاف پذیر، یک لامپ، و یک دوربین فیلمبرداری کوچک در انتهای آن است. این ابزار برای مشاهده و بررسی بخش‌های مختلف بدن مانند مری، معده، اثنی عشر، روده بزرگ، و سایر اندام‌ها استفاده می‌شود. همچنین، می‌توان از آن برای انجام نمونه‌برداری و آزمایش‌های بیماری‌شناسی استفاده نمود. آندوسکوپ قادر است تصاویر و ویدئوهای رنگی از داخل بدن ثبت و ارائه نماید. در زیر، چند نوع متداول آندوسکوپی را شرح می‌دهیم:

1. سیستوسکوپی (Cystoscopy)در این روش، متخصص اورولوژی مثانه و لوله‌ای که ادرار را از بدن خارج می‌کند، مورد بررسی قرار می‌دهد تا هرگونه ناهنجاری مانند تومورها یا سنگ‌ها تشخیص داده شود. این روش می‌تواند شامل برداشتن نمونه بافت برای آزمایش در آزمایشگاه نیز باشد.

2. کولونوسکوپی (Colonoscopy) با استفاده از این روش، می‌توان کل طول روده بزرگ را بررسی کرد و هرگونه رشد غیرطبیعی، التهاب، زخم، و خونریزی را شناسایی نمود. این روش شامل استفاده از یک لوله انعطاف پذیر به نام کولونوسکوپ است که از طریق مقعد وارد روده بزرگ می‌شود.

3. (ERCP): این روش برای تشخیص و درمان مشکلات مربوط به کبد، کیسه صفرا، مجاری صفراوی، و پانکراس استفاده می‌شود. در این روش، یک لوله انعطاف پذیر به نام آندوسکوپ از دهان وارد دستگاه گوارش می‌شود تا به قسمت‌های مورد نیاز دسترسی یابد.

4. آندوسکوپی مجاری فوقانی دستگاه گوارش (EDG) این روش به پزشک اجازه می‌دهد تا داخل مری، معده، و اثنی عشر را بررسی کند.

5. سیگموئیدوسکوپی (Sigmoidoscopy) این روش برای بررسی بخش پایینی روده بزرگ استفاده می‌شود و می‌تواند در تشخیص پلیپ‌ها، سرطان، و دیگر مشکلات مفید باشد.

6. برونکوسکوپی (Bronchoscopy) این روش به پزشک اجازه می‌دهد تا داخل ریه‌ها و برونش‌ها را بررسی نماید.

7. لارنگوسکوپی (Laryngoscopy) با این روش می‌توان حنجره، تارهای صوتی، و مجرای هوایی را مشاهده کرد.

آزمایش های ژنتیک برای تشخیص سرطان

آزمایش های ژنتیک به شما کمک می‌کنند تا احتمال ابتلا به سرطان در طول زندگی‌تان را تخمین بزنید. این آزمایشات با بررسی تغییرات خاص در ژن‌ها، کروموزوم‌ها یا پروتئین‌ها صورت می‌پذیرد. آزمایش های ژنتیک برای برخی از انواع سرطان مانند سرطان پستان، سرطان تخمدان، سرطان روده بزرگ، تیروئید، پروستات، پانکراس، کلیه، معده و ... در دسترس قرار دارد.

این آزمایشات کمک می‌کنند تا خطر ابتلا به یک بیماری خاص را پیش‌بینی کنید و تشخیص دهید آیا ژن‌هایی دارید که ممکن است خطر ابتلا به سرطان را به فرزندانتان منتقل کند یا نه. با این حال، توجه داشته باشید که هیچ آزمایش ژنتیکی نمی‌تواند به صورت قطعی بگوید آیا به طور قطع به سرطان مبتلا خواهید شد یا خیر. این ممکن است با توجه به عوامل مختلفی از جمله محیطی و زندگی‌نامه‌ی فرد تغییر کند.

به عنوان مثال، یک زن ممکن است با احتمال 45% تا 65% ابتلا به سرطان پستان روبه‌رو باشد، اما هرگز به این بیماری مبتلا نشود. در مقابل، یک زن دیگری با احتمال 25% ابتلا به سرطان، به این بیماری مبتلا شود. بنابراین، این آزمایشات می‌توانند در تشخیص و پیشگیری از بروز سرطان کمک موثری نمایند، اما نتایج آنها نباید به صورت تنها برای تشخیص نهایی سرطان برداشته شوند.

نمونه برداری برای تشخیص سرطان

در روش نمونه برداری، قسمتی از بافت یا سلول‌های بدن برای معاینه زیر میکروسکوپ برداشته می‌شوند. این فرآیند معمولاً در محیط پزشکی انجام می‌شود و ممکن است نیاز به بی حسی یا آرام‌بخش داشته باشد. هدف اصلی از نمونه‌برداری، تشخیص سرطان یا تعیین علت عفونت یا التهاب بدون علت است.

برخی از روش‌های شایع نمونه‌برداری عبارتند از:

• نمونه‌برداری از طریق آندوسکوپی: در این روش، نمونه‌ای از بافت یا سلول‌ها از داخل بدن با استفاده از آندوسکوپ برداشته می‌شود.
• نمونه‌برداری مغز استخوان: در این روش، نمونه‌ای از بافت مغز استخوان برای بررسی میکروسکوپی برداشته می‌شود.
• نمونه‌برداری بخشی یا کل توده: در اینجا، قسمتی از توده یا کل آن برای معاینه ارسال می‌شود.
• نمونه‌برداری آسپیراسیون با سوزن ریز: در این روش، نمونه‌ای از بافت یا سلول‌ها با استفاده از سوزن ریز برداشته می‌شود.
• نمونه‌برداری با پانچ: در این روش، با استفاده از یک ابزار پانچ، یک قطعه کوچک از بافت برداشته می‌شود.
• نمونه‌برداری از طریق تراشیدن: در اینجا، یک نمونه از پوست برای بررسی تحت میکروسکوپ قرار می‌گیرد.

جمع‌بندی

در این مطلب، برخی از روش‌های تشخیص بیماری سرطان را بررسی کردیم، اما لازم به ذکر است که هیچ یک از این روش‌ها به تنهایی نمی‌توانند به صورت کامل و قطعی تشخیص سرطان را ارائه دهند. برای تشخیص دقیق، نیاز به بررسی جامع و جمع‌بندی اطلاعات مختلف در مورد وضعیت بیمار است. همچنین، در بعضی مواقع ممکن است نیاز به تکرار آزمون‌ها باشد، به دلیل تغییرات در وضعیت بیمار یا نامناسب بودن نمونه‌های مورد آزمایش.